PRL

Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL) – to nazwa państwa polskiego, które powstało po II wojnie światowej. Tak naprawdę, to nazwa PRL została oficjalnie zatwierdzona w konstytucji uchwalonej 22 lipca 1952 roku, zwanej konstytucją lipcową. W okresie 1945 – 1952 oficjalna nazwa państwa brzmiała jeszcze Rzeczpospolita Polska, ale to państwo nie przypominało już w niczym Rzeczpospolitej sprzed wybuchu wojny. Potocznie cały okres rządów komunistycznych w Polsce 1945 – 1989 nazywa się okresem PRL lub też czasami okresem Polski Ludowej.

II wojna światowa skończyła się dla Polski totalną katastrofą. Zginęło 20 % społeczeństwa, zupełnie zniszczona została stolica, zrujnowane zostały wielkie obszary kraju – miasta, wsie, zakłady przemysłowe, linie kolejowe, drogi, mosty. Polska straciła wielkie obszary terenów wschodnich, przejęła wprawdzie ziemie odebrane Niemcom na zachodzie, ale jej powierzchnia i tak zmniejszyła się o prawie 70 tyś km².

Władzę w Polsce przejęli komuniści, którzy przybyli tutaj wraz z Armią Czerwoną. Większość społeczeństwa Polskiego była niechętnie nastawiona do nowej władzy, jednak brutalna działalność służb bezpieczeństwa wspieranych przez NKWD i Armię Czerwoną oraz zmasowana propaganda pozwoliły umocnić pozycję komunistów.

Tak właśnie zaczął się 40-letni okres PRL. Okres, w którym Polska była nie była do końca niepodległa, choć miała własną państwowość. Okres, w którym gospodarka Polski funkcjonowała według modelu socjalistycznego, co doprowadziło do wielu absurdów ekonomicznych, ale też przyczyniło się do szybkiego rozwoju w niektórych dziedzinach, takich jak elektryfikacja, budowa szkół czy przemysłu ciężkiego. To też okres, w którym władza stosowała represje polityczne wobec tej części społeczeństwa, która była przeciwna władzy, ale mimo tego udało się w kraju stworzyć poważną, niepodległościową opozycję, która ostatecznie zdołała przywrócić Polsce niepodległość i demokrację bez rozlewu krwi.

To burzliwy okres, w którym kształtowały się nowe granice Polski oraz umacniała się nowa, komunistyczna władza. Po przegranej Niemców w II wojnie światowej cała Polska była zniszczona, słaba i zupełnie zależna od woli Stalina. Zachodni alianci – Wielka Brytania i USA odwróciły się od polskich władz w Londynie i uznały tymczasowy rząd polski, który był kontrolowany przez polskich komunistów przysłanych z ZSRR. Wielkie mocarstwa wolały „oddać” Polskę Stalinowi w imię budowania nowego porządku światowego. W takich warunkach polscy komuniści mieli wolną rękę w umacnianiu swojej władzy, w czym pomagała im też Armia Czerwona i NKWD. Wszelka opozycja patriotyczna została brutalnie stłumiona, aresztowania i zsyłki na wschód objęły kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Władzę w Polsce objął Bolesław Bierut, bezgranicznie wierny Stalinowi. Nastał w Polsce ponury okres „Stalinizmu”. W tym czasie następowało też powolne podnoszenie kraju z ruin. Wielkie masy ludności przemieszczały się ze wschodu na zachód. Ruszyła odbudowa Warszawy, zaludniano i zagospodarowywano Ziemie Odzyskane, rozpoczęto budowę pierwszych wielkich zakładów przemysłowych. Wprowadzono sterowany odgórnie Plan Trzyletni, a następnie Plan Sześcioletni, które miały odbudować gospodarkę kraju.

Pewien powiew wolności i zmian przyniosła śmierć Stalina w 1953 roku oraz proces zmian na najwyższych szczeblach władzy ZSRR, co musiało mieć wpływ również na inne państwa bloku komunistycznego. W Polsce, po śmierci Bolesława Bieruta, zagorzałego stalinowca, doszedł do władzy Władysław Gomułka, który przeciwny był stalinowcom i wierzył w „polską drogę do komunizmu”. Początek jego rządów przyniósł pewną odwilż polityczną, udało mu się też wynegocjować lepsze warunki współpracy gospodarczej i wojskowej z ZSRR. Gospodarka została przestawiona bardziej na potrzeby zwykłych obywateli. W sklepach zaczęło pojawiać się więcej towarów konsumpcyjnych, wzrosły nieco płace, rozkwitało życie kulturalne. Choć społeczeństwo wciąż było biedne, poziom życia nieco się podniósł. Ten okres nazywano niekiedy „małą stabilizacją”. Niestety z upływem lat sytuacja gospodarcza znów zaczęła się pogarszać, nietrafione i nielogiczne inwestycje spowodowały, że gospodarka była nieefektywna i nie mogła zaspokoić zapotrzebowania rynku. Zaczęło brakować wielu towarów, w tym tak podstawowych jak żywność. Spowodowało to ostatecznie demonstracje na wybrzeżu, krwawo stłumione przez władze. Jednak ekipa rządząca była skompromitowana, Gomułka odszedł w niesławie.

W ciągu 16 miesięcy pomiędzy sierpniem 1980 a grudniem 1981 trwał w Polsce tak zwany karnawał Solidarności – czyli okres, w którym społeczeństwo znów poczuło oddech wolności. Cenzura była złagodzona, można było publicznie manifestować i wyrażać swoje opinie, zakwitło życie artystyczne i kulturalne, powstawały filmy o tematyce dotychczas zakazanej. Do Solidarności zapisało się 10 milionów osób. Jednak sytuacja gospodarcza ciągle się pogarszała. W PZPR była silna frakcja przeciwników Solidarności i przemian wolnościowych. Cała rzesza urzędników partyjnych obawiała się utraty władzy i wpływów. Komunistyczne państwa sąsiednie niechętnie patrzyły na ruchy wolnościowe w Polsce. Kręgi decyzyjne w PZPR doszły do wniosku, że sytuację mogą uratować jedynie struktury siłowe – czyli wojsko i służba bezpieczeństwa. Władzę objął generał Wojciech Jaruzelski, który brutalnie zdławił karnawał Solidarności wprowadzając 13go grudnia 1981 roku stan wojenny. Wojsko wyjechało na ulice, zdelegalizowano Solidarność, aresztowano tysiące ludzi, ograniczono prawa obywatelskie, dokonano kilku krwawych pacyfikacji. Jednak nawet takie drastyczne środki nie uzdrowiły sytuacji w kraju. Kryzys gospodarczy pogłębiał się z roku na rok. Działalność opozycyjna zeszła do podziemia. Dochodziło do zabójstw politycznych. Społeczeństwo, początkowo zastraszone, zaczęło wykazywać oznaki zniecierpliwienia. System polityczny i gospodarczy kruszył się.

Latem 1988 roku w całej Polsce znów wybuchła wielka fala strajków. Władza wiedział, że nie ma już sił na brutalną rozprawę ze społeczeństwem. Generał Jaruzelski za pośrednictwem ministra spraw wewnętrznych, generała Kiszczaka, rozpoczął negocjacje z opozycją Solidarnościową. Najpierw były to rozmowy nieoficjalne, potem ogłoszono inicjatywę rozmów przy okrągłym stole – tak, aby podkreślić, że nie ma tam miejsc lepszych i gorszych. Prawda jest jednak taka, że równolegle z obradami okrągłego stołu, prowadzone też były zakulisowe rozmowy władzy i opozycji w willi MSW w Magdalence pod Warszawą. Do dziś wielu historyków spiera się o to, czy i tam miejsca przy stole były równorzędne. Wiosną 1989 roku udało się wypracować kompromis. Solidarność została znów zalegalizowana i podjęto decyzję o przeprowadzeniu częściowo wolnych wyborów. 4 czerwca 1989 roku dobyły się wybory, w których wprawdzie PZPR dostała 2/3 zagwarantowanych miejsc, jednak Solidarność przejęła wszystkie pozostałe mandaty. Dokonał się podział władzy, generał Jaruzelski został wybrany na nowo utworzony urząd prezydenta, premierem zaś został opozycjonista Tadeusz Mazowiecki. Nowy rząd wprowadził drastyczne, ale bardzo potrzebne reformy gospodarcze, które zakończyły epokę socjalizmu. Polska bez rozlewu krwi odzyskała niepodległość i wróciła do rodziny krajów demokratycznych.

1 stycznia 1944

powstanie Krajowej Rady Narodowej (KRN) w Warszawie założonej przez członków Polskiej Partii Robotniczej. Przewodniczącym KRN został Bolesław Bierut, wiceprzewodniczącym Edward Osóbka-Morawski.

22 lipca 1944

Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN). Komitet powstał dzień wcześniej, powołany przez KRN. Manifest wzywał do poparcia komunistów i Armii Czerwonej.

4-11.02.1945

Konferencja w Jałcie. Stalin, Roosevelt i Churchill ustalają porządek powojennej Europy, uzgadniają kształt i status polityczny Polski.

28.06.1945

powstaje Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN). Premierem zostaje Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami Stanisław Mikołajczyk i Władysław Gomułka.

17.07 – 2.08.1945

konferencja w Poczdamie. Przywódcy ZSRR, USA i Wielkiej Brytanii potwierdzają ustalenia konferencji w Jałcie, ustanawiają nowy porządek polityczny w Europie.

30.06.1946

Referendum w sprawie zniesienia senatu, wprowadzenia gospodarki socjalistycznej, zatwierdzenia zachodniej granicy Polski. Referendum sfałszowane.

19.01.1947

wybory do sejmu. Komuniści przejmują pełną władzę. Wybory sfałszowane.

5.02.1947

sejm wybiera Bolesława Bieruta na prezydenta. Od 1948 roku Bierut będzie też przywódcą PZPR, a od 1952 roku, po zlikwidowaniu urzędu prezydenta, będzie Prezesem Rady Ministrów.

15.03.1948

wyrok śmierci dla rotmistrza Witolda Pileckiego, żołnierza AK, w politycznym procesie pokazowym. W takich procesach politycznych w pierwszych latach po wojnie komunistyczne sądy skazały na śmierć około 4000 osób.

15-21.12.1948

Na Kongresie Zjednoczeniowym w Warszawie Polska Partia Robotnicza (PPR) i Polska Partia Socjalistyczna (PPS) łączą się tworząc Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą (PZPR).

23.06.1949

rozpoczęcie budowy Nowej Huty.

22.07.1952

sejm uchwala nową konstytucję – tak zwana konstytucja lipcowa. Konstytucja umacnia władzę komunistów, znosi urząd prezydenta, wprowadza nowe godło – orzeł bez korony, ustanawia nową nazwę państwa – Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL).

12.03.1956

Bolesław Bierut umiera w Moskwie podczas zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR).

28-30.06.1956

Poznański Czerwiec lub Wydarzenia Poznańskie. Strajk i demonstracje robotników w Poznaniu krwawo stłumione przez wojsko. Zginęło 70 - 100 osób, dokładna liczba nieznana.

21.10.1956

Władysław Gomułka zostaje I Sekretarzem Komitetu Centralnego (KC) PZPR i faktycznym przywódcą Polski.

3.05.1966

uroczyste obchody Tysiąclecia Chrztu Polski zorganizowane przez Kościół katolicki na Jasnej Górze w Częstochowie.

22.07.1966

uroczyste obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego zorganizowane przez władze komunistyczne w Warszawie.

8-23.03.1968

Marzec 1969 lub Wydarzenia Marcowe – rozruchy studentów w Warszawie i innych miastach po zakazaniu wystawiania spektaklu „Dziady” w Teatrze Narodowym. Po tych wydarzeniach władza rozpętała nagonkę antysemicką, z Polski emigrowało 15-20 tys. osób żydowskiego pochodzenia.

14-22.12.1970

Grudzień 1970 lub Wydarzenia Grudniowe – strajki i demonstracje robotników na Wybrzeżu krwawo spacyfikowane przez wojsko. W wyniku walk zginęło 45 osób. Na skutek tych wydarzeń Gomułka został odsunięty od władzy.

20.12.1970

Edward Gierek zostaje I Sekretarzem Komitetu Centralnego (KC) PZPR i faktycznym przywódcą Polski.

15.04.1972

rozpoczęcie budowy Huty Katowice.

6.06.1973

rozpoczęcie produkcji samochodu Polski Fiat 126p w Fabryce Samochodów Małolitrażowych (FSM) w Bielsku-Białej i w Tychach

1.06.1975

reforma administracyjna kraju. W Polsce powstaje 49 województw.

25.06.1976

Wydarzenia radomskie lub Radomski czerwiec – strajk i zamieszki robotników w Radomiu spowodowane zapowiedziami wysokich podwyżek cen. Spacyfikowane przez Milicję. Zginęły 2 osoby, 200 zostało rannych.

23.09.1976

powstaje Komitet Obrony Robotników (KOR), to pierwsza jawna organizacja opozycyjna w PRL.

27.06 – 5.07.1978

Mirosław Hermaszewski leci w kosmos na radzieckim statku Sojuz 30. Jest pierwszym w historii polskim kosmonautą.

16.10.1978

wybór Karola Wojtyły na papieża. Przyjmuje imię Jan Paweł II.

2-10.06.1979

pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski.

14 - 31.08.1980

Sierpień 1980 lub Strajki sierpniowe - fala strajków, głownie na Wybrzeżu i Górnym Śląsku w reakcji na podwyżki cen. Strajkowało ponad 600 zakładów. Władza została zmuszona do rozmów.

31.08.1980

podpisanie Porozumień Sierpniowych przez władzę i strajkujących z Lechem Wałęsą na czele. Władze zgadzają się na legalizację „Solidarności” - pierwszego niezależnego związku zawodowego w krajach komunistycznych. Na skutek tych wydarzeń odsunięty od władzy zostaje Edward Gierek.

24.10.1980

oficjalna rejestracja Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”.

6.09.1980

Stanisław Kania zostaje I Sekretarzem Komitetu Centralnego (KC) PZPR i faktycznym przywódcą Polski.

18.10.1981

generał Wojciech Jaruzelski zostaje I Sekretarzem Komitetu Centralnego (KC) PZPR i faktycznym przywódcą Polski.

13.12.1981

Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON) z generałem Jaruzelskim na czele wprowadza w Polsce stan wojenny. „Solidarność” zostaje zdelegalizowana, aresztowania ok 10 tys. osób.

14.05.1983

18letni Grzegorz Przemyk, syn poetki Barbary Sadowskiej, zostaje śmiertelnie pobity na posterunku milicji, władze zatuszowują udział milicjantów.

5.10.1983

Komitet Noblowski przyznaje Lechowi Wałęsie Pokojową Nagrodę Nobla

19.10.1984

ksiądz Jerzy Popiełuszko, kapłan związany z „Solidarnością”, zostaje porwany i zamordowany przez oficerów Służby Bezpieczeństwa (SB). Sprawa wychodzi na jaw.

13.07 – 3.09.1988

przez Polskę przetacza się fala strajków i demonstracji. Strajkuje 150 tys. ludzi. Władza zaczyna nieformalne rozmowy z opozycją.

6.02 – 5.04.1989

Obrady Okrągłego Stołu – negocjacje władzy (PZPR) z opozycją („Solidarność”, Kościół). Uzgodniono ponowną legalizację „Solidarności” i częściowo wolne wybory.

4.06.1989

wybory kontraktowe – częściowo wolne wybory do sejmu. 65% miejsc dla PZPR, 35% dla opozycji. W pełni demokratyczne wybory do nowo utworzonego senatu. „Solidarność” zajmuje 35% miejsc w sejmie i 99% miejsc w senacie.

12.09.1989

Tadeusz Mazowiecki zostaje pierwszym niekomunistycznym premierem Polski od czasu drugiej wojny światowej. W skład rządu wchodzą ministrowie z „Solidarności” i z PZPR.

29.12.1989

sejm uchwala nowelizację konstytucji, nazwa państwa zostaje zmieniona na Rzeczpospolitą Polską, w godle państwowym przywrócono orła w koronie.

Pobierz PDF z tablicami historycznymi

• 1944-1949.pdf
• 1952-1973.pdf
• 1975-1980.pdf
• 1981-1989.pdf

Józef Stalin

(prawdziwe imię i nazwisko - Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili), ur. 1878, zm. 1953. Polityk radziecki, z pochodzenia Gruzin. Od śmierci Włodzimierza Lenina w 1924 roku sprawował władzę naczelną w Związku Radzieckim jako sekretarz generalny Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego, a potem jako premier ZSRR. Faktycznie był dożywotnim dyktatorem, który jako metodę rządzenia stosował masowy terror. Obwinia się go o spowodowanie, na skutek swoich rządów, śmierci kilkudziesięciu milionów ludzi i przyczynienie się do wybuchu II wojny światowej.

Był szczególnie wrogi wobec Polski i Polaków. Z jego rozkazu w 1940 roku w Katyniu i innych obozach na terenie ZSRR rozstrzelano ponad 20 tysięcy polskich oficerów, żołnierzy i urzędników. Po II wojnie światowej zabrał wschodnie obszary Polski, oddając jej w zamian zdobyte ziemie niemieckie do linii Odry i Nysy Łużyckiej oraz część niemieckich Prus Wschodnich.Za pośrednictwem wiernych mu polskich komunistów i przy wsparciu Armii Czerwonej i NKWD wprowadził w powojennej Polsce władzę komunistyczną podporządkowaną politycznie Moskwie.

Bolesław Bierut

ur. 1892, zm. 1956. Polski polityk, działacz polskiego ruchu komunistycznego, agent NKWD. W czasie II wojny światowej przebywał na terenie Związku Radzieckiego. Od 1944 roku Przewodniczący Krajowej Rady Narodowej – samozwańczego organu władzy polskiej stworzonej z rozkazu Stalina i podległej politycznie ZSRR.

Od 1945 roku przywódca Polski Ludowej jako prezydent a od 1952 roku jako prezes Rady Ministrów. Od 1948 roku przywódca PZPR jako Sekretarz Generalny potem jako I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR. W powojennej Polsce wprowadzał władzę komunistyczną stosując politykę terroru, zastraszania, masowych aresztowań, pokazowych procesów politycznych, zabójstw przeciwników politycznych i walki zbrojnej z partyzantką antykomunistyczną. Za jego rządów panował w Polsce Stalinizm cechujący się masową indoktrynacją i propagandą, kultem jednostki (Józefa Stalina), represjami politycznymi, a także specyficznym stylem w sztuce, kulturze i architekturze. Trzy lata po śmierci Stalina Bierut pojechał do Moskwy na XX zjazd Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. Tam zmarł 12 marca 1956 roku.

W związku z nieścisłościami dotyczącymi przyczyny zgonu istnieją hipotezy, że mógł zostać otruty lub zamordowany.

Władysław Gomułka

ur. 1905, zm. 1981. Polski polityk, działacz komunistyczny, I sekretarz Komitetu Centralnego Polskiej Partii Robotniczej w latach 1943 – 1948. I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR i przywódca państwa w latach 1956 – 1970. Członek Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. W okresie 1945 – 1949 kierował Ministerstwem Ziem Odzyskanych. Nie popierał Stalinizmu, proponował „polską drogę do komunizmu”. Na skutek różnic ideologicznych i konfliktu z Bierutem aresztowany w latach 1951 – 1954.

Po śmierci Bieruta zrehabilitowany, przyjęty do partii i postawiony na czele państwa. W czasie swoich rządów wprowadził pewne reformy polityczne i gospodarcze. Zakończył okres Stalinizmu, usunął z wojska i służb bezpieczeństwa oficerów radzieckich. Wynegocjował z ZSRR lepsze warunki współpracy gospodarczej i politycznej. W marcu 1968 roku na skutek demonstracji studenckich Gomułka sprowokował wielką falę nagonki na obywateli polskich pochodzenia żydowskiego. Na skutek tej akcji kilkanaście tysięcy ludzi wyemigrowało z Polski. Jego zakrojone na szeroką skalę plany rozwoju gospodarczego nie zadziałały, kraj pogrążał się w kryzysie.

Po zapowiedzi drastycznych podwyżek w grudniu 1970 roku robotnicy na Wybrzeżu wyszli na ulice demonstrować. W pacyfikacji przeprowadzonej na rozkaz Gomułki zginęło ponad 80 osób. Na skutek tych wydarzeń Gomułka został odwołany i pozbawiony władzy, oficjalnie z powodów zdrowotnych.

Edward Gierek

ur. 1913, zm. 2001. Polski polityk, działacz komunistyczny, w okresie 1970 – 1980 I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR i przywódca państwa. W młodości żył i pracował we Francji oraz w Belgii. Tam nauczył się języka francuskiego, zetknął się też z ruchem komunistycznym na zachodzie. Po wojnie w 1948 roku wrócił do Polski i wstąpił do PPR.

W latach 1949 – 1954 był sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Od 1954 roku był członkiem Komitetu Centralnego PZPR, a od 1957 roku I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego w Katowicach. W tym regionie miał bardzo silną pozycje i poparcie. Po odsunięciu od władzy Gomułki, 20 grudnia 1970 został powołany na I sekretarza PZPR. Swoje rządy rozpoczął od uspokojenia nastrojów społecznych. Zapowiadał rozwój gospodarczy i poprawę poziomu życia obywateli. W tym celu zaciągał w państwach zachodu duże kredyty. Polityka gospodarcza Gierka oparta o kredyty po kilku latach doprowadziła państwo do kolejnego kryzysu, który pogłębiał się w drugiej połowie lat 70tych. Wynikiem tego kryzysu były gwałtowne demonstracje w Radomiu w 1976 roku brutalnie spacyfikowane przez milicję. W lecie 1980 roku wybuchły masowe strajki na Wybrzeżu, które ostatecznie doprowadziły do uznania i zarejestrowania niezależnego związku zawodowego Solidarność. Była to porażka władzy. Gierek został usunięty ze stanowiska I sekretarza we wrześniu 1980 roku, a rok później w ogóle usunięty z PZPR.

Jan Paweł II (Karol Wojtyła)

ur. 1920, zm. 2005. Polski biskup rzymskokatolicki, biskup pomocniczy krakowski, arcybiskup metropolita krakowski, kardynał, potem papież w latach 1978 – 2005. Karol Wojtyła urodził się w Wadowicach pod Krakowem. Studiował w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Krakowie też przeżył lata wojennej okupacji. W 1946 roku został wyświęcony na księdza. W 1958 roku został biskupem pomocniczym, w 1964 arcybiskupem metropolitą krakowskim, a w 1967 kardynałem. Uczestniczył w obradach II Soboru Watykańskiego. 16 października 1978 roku został wybrany na papieża. Przyjął imię Jana Pawła II. Jego największym powołaniem było głoszenie ewangelii na całym świecie, dlatego już od początku pontyfikatu rozpoczął pielgrzymki do wielu krajów świata. Jego działalność duchowna miała jednak też aspekt polityczny. Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w 1978 roku była bardzo ważnym wydarzeniem duchowym dla narodu, ale także stworzyła klimat społeczny i polityczny, który zaowocował dwa lata później powstaniem Solidarności. Wielu historyków twierdzi, że postawa Jana Pawła II i jego współpraca z przywódcami USA i Wielkiej Brytanii Ronaldem Reganem i Margaret Thatcher przyczyniła się do upadku komunizmu i pokojowej transformacji politycznej w Europie środkowej. Podczas swojego pontyfikatu papież osiem razy pielgrzymował do Polski, podnosząc na duchu naród lub go napominając. Jan Paweł II pozostawił po sobie olbrzymią spuściznę duchową i intelektualną w postaci encyklik, książek i poezji.

Lech Wałęsa

ur. 1943. Polski polityk, opozycjonista, działacz związkowy, w latach 1990 – 1995 prezydent Rzeczpospolitej Polskiej. Pochodzi z rodziny rolniczej, ukończył szkołę zawodową w 1961 roku i podjął pracę jako elektryk. W 1967 roku zatrudnił się w Stoczni Gdańskiej. W 1970 roku był jednym z przywódców strajku w stoczni.

Wstąpił do zakładowego związku zawodowego uznawanego przez władzę. W 1976 roku został zwolniony ze Stoczni Gdańskiej za krytykę podległych władzy związków zawodowych. Współpracował z Komitetem Samoobrony Społecznej KOR oraz z Wolnymi Związkami Zawodowymi Wybrzeża. W czasie strajków w sierpniu 1980 roku dołączył do strajku w Stoczni Gdańskiej i szybko został wybrany na przewodniczącego komitetu strajkowego. Negocjował i podpisywał tak zwane Porozumienia Sierpniowe, które doprowadziły do zalegalizowania niezależnego związku zawodowego Solidarność. W 1981 roku został wybrany na pierwszego przewodniczącego NSZZ Solidarność. Aresztowany 13 grudnia 1981 roku, zwolniony z internowania 14 listopada 1982 roku. W 1983 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla.

W 1988 na skutek fali strajków generał Kiszczak, minister MSW rozpoczął nieformalne rozmowy z Wałęsą, które na wiosnę 1989 doprowadziły do obrad okrągłego stołu. W 1990 roku został wybrany na prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Swoją kadencję zakończył w 1995 roku. Wielu historyków, publicystów i dawnych działaczy opozycyjnych oskarża go o współpracę z SB w latach 70tych. IPN opublikował dokumenty potwierdzające kontatkty z SB. Wałęsa zaprzecza jakimkolwiek oskarżeniom.

Wojciech Jaruzelski

ur. 1923, zm. 2014. Polski polityk, dowódca wojskowy, działacz komunistyczny, I sekretarz Komitetu Centralnego PZPR w latach 1981 – 1989, prezes Rady Ministrów PRL w latach 1981 – 1985, przewodniczący Rady Państwa PRL w latach 1985 – 1989, prezydent w latach 1989 – 1990. Urodził się w rodzinie szlacheckiej o patriotycznych tradycjach, odebrał dobre wykształcenie w domu i w szkole katolickiej. W czasie wojny wraz z rodziną został aresztowany przez NKWD i zesłany na Syberię. Tam pracował w ciężkich warunkach, aby utrzymać rodzinę po śmierci ojca. W 1943 roku został powołany do 1 Armii Wojska Polskiego formowanej w ZSRR, przeszedł z tą armią cały szlak bojowy. Po wojnie wstąpił do PPR i robił szybką karierę polityczną i wojskową. W 1960 roku otrzymał stopień generała dywizji, w latach 1965 – 1968 był szefem Sztabu Generalnego, a w latach 1968 – 1983 był ministrem obrony narodowej. Historycy zarzucają mu współodpowiedzialność za masakrę robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku. W latach 70tych był drugą najważniejszą osobą w państwie. W roku 1980, w czasie gdy Solidarność została oficjalnie zarejestrowana, Jaruzelski już tworzył plany pacyfikacji opozycji. 13 grudnia 1981 utworzył Wojskową Radę Ocalenia Narodowego (WRON), staną na jej czele i wprowadził w Polsce stan wojenny. Dzięki akcji wojskowej udało się zdławić opozycję, ale władza nie mogła sobie poradzić z kryzysem gospodarczym, który pogłębiał się przez całą dekadę.

W 1989 roku Jaruzelski rozpoczął rozmowy z opozycją mające na celu podział władzy i transformację ustrojową. Po częściowo wolnych wyborach w 1989 roku sejm wybrał Jaruzelskiego na prezydenta. Swoją kadencję zakończył w 1990 roku. Generał Jaruzelski był bardzo kontrowersyjną postacią, oskarżany o wiele przestępstw, wytoczono mu kilka procesów sądowych, lecz żaden nie zakończył się wyrokiem skazującym.